Nu te zien

Tot en met 26 juni 2022 is in het Noord-Veluws Museum een overzichtstentoonstelling te zien van beeldend kunstenaar Gaby Bovelander, die op 17 september 2020 in haar atelierwoning in Hoog Soeren overleed. In 2019 deed Bovelander nog een ruimhartige schenking van dertig werken aan het Noord-Veluws Museum.

Na haar jeugd doorgebracht te hebben in Indonesië waar ze van 1942 tot 1945 in Japanse interneringskampen verbleef, woonde Gaby vanaf 1946 op Kasteel Staverden bij Elspeet, waar haar vader directeur was van een vakantieoord. Vanuit Staverden kwam zij begin jaren vijftig van de vorige eeuw in contact met de schilders in Elspeet en Nunspeet, zoals Ima van Eysinga, Jos Lussenburg en Chris ten Bruggen Kate. In 1953 voltooide zij de kunstacademie in Arnhem, afdeling Monumentale Kunst en Glas-in-Lood. Bovelander voerde veel opdrachten uit voor wandschilderingen in scholen en fabrieken, sgraffiti en wandkleden. In 1965 verhuisde zij naar Hoog Soeren. Het jaar erop nam zij het initiatief om in Apeldoorn een ‘kunstschool’ op te richten, het centrum voor kunsteducatie dat later uitgroeide tot ‘Gigant, Markant in cultuur’. Gaby Bovelander was een geliefd docent en begeleidde tot op hoge leeftijd groepen op haar atelier in Hoog Soeren. Bovenal was zij een gepassioneerd kunstenaar die zich altijd probeerde te vernieuwen, zowel in techniek als in onderwerp.

In Gaby’s eerste periode als schilder is het surrealisme richting gevend geweest. Het werd haar eigen magisch-realistische stijl, één die zeer herkenbaar is. Desolate landschappen, die bevolkt werden door ‘fantastische’ figuren en vormen. Haar kleurgebruik is dan nog enigszins gedekt: zandkleuren en blauwen. Minutieus schilderen in olieverf en tekenen met potlood op verschillende dragers. De basiskennis van het tekenen is voor haar essentieel. Een compositie, een figuur staat of valt met de juiste opbouw.

Daarna kwam er een periode van deformeren. Gaby borduurde voort op haar honderden tekeningen: katten, honden, muizen, eenden, kikkers, slakken, en ook mensjes. Ze roepen soms  humor en vrolijkheid op. Vervolgens brak de ‘lyrisch abstracte’ periode aan. Abstracte, sobere werken met krachtige composities, waarin subtiel herkenbare vormen terugkeren.

Als het schilderen fysiek te zwaar wordt, kiest Gaby er voor om over te gaan op digitale kunst. Met diverse computerprogramma’s weet zij dan weer haar zo kenmerkende beeldtaal vorm te geven. In 2016 verschijnt haar boek: Banjoe Biroe 10, over het interneringskamp op Java waar Gaby van haar elfde tot haar veertiende jaar samen met haar moeder opgesloten zat. Jaren van ontbering die we later steeds in diverse vormen zien terugkeren in haar werk.

Op de website van CODA Apeldoorn wordt eveneens aandacht besteed aan Gaby Bovelander.

Van de hand van Lies van de Beek is bij Van Spijk Art Books de monografie Gaby Bovelander – Wie licht blijft zien, loopt nooit in duisternis, verschenen.

Deze fraaie uitgave is in de museumwinkel te koop voor € 29,50.

Fré Drostzaal, tot en met 6 juni 2022

Djurre Pieter Duursma (Amsterdam 1888-1965 Den Haag) vormt zichzelf als schilder na tekenlessen op de academie in Antwerpen. Zijn eerste schilderijen zijn impressionistisch van karakter, maar vanaf 1910 worden zijn werken uit Noord-Afrika fauvistisch. Van 1911 tot 1913 schildert Duursma met zijn vriend Harrie Kuyten ‘s zomers in Noorwegen en Zweden, waar hij zich laat beïnvloeden door de expressionist Edvard Munch. In 1916 sluit hij zich in Amsterdam aan bij de beweging De Anderen van Theo Van Doesburg en Erich Wichman. Zijn werk wordt abstracter, schilderijen krijgen geen titels, maar nummers.

Duursma’s verblijf in Vierhouten

In de zomer van 1916 opent Duursma een expositie van schilderijen en etsen in boerderij De Heikijk aan de Elspeterbosweg in Vierhouten. Adriaan Lubbers, een technisch tekenaar die zich graag wil ontwikkelen als beeldend kunstenaar, heeft Duursma en Leo Gestel te logeren gevraagd omdat hij weet dat ze vernieuwend bezig zijn. Violist Dirk Gootjes, lid van het Concertgebouworkest, is ook uitgenodigd vanwege zijn moderne stijl van musiceren.

Duursma maakt in die zomer in ieder geval twee schilderijen van een huisje op de heide, waarschijnlijk ook een werk met de titel ‘vliegende vogel’ en een werk met de naam ‘de kus’. Van Leo Gestel is niet bekend of hij in deze omgeving heeft geschilderd. Lubbers maakt er schetsen die hij later uitwerkt tot schilderijen en Gootjes verzorgt een concert in Nunspeet.

Duursma naar Speuld

In 1917 stuurt Duursma abstract werk in voor een tentoonstelling van De Onafhankelijken in Amsterdam. Op het begeleidende formulier staat als adres vermeld ‘Speuld bij Ermelo’. Daar heeft Duursma met twee andere schilders een schaapskooi ingericht als atelier. Hij richt de schaapskooi ook in als ‘herstellingsoord’ voor een verpleegster, getraumatiseerd door haar werk in Engelse hospitalen tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Na 1920 specialiseert Duursma zich in het glas-schilderen en na 1930 bovendien in het ontwerpen en maken van meubels. Helaas is veel werk van Duursma verloren gegaan. Toch is in deze bescheiden presentatie te zien dat Duursma zich in korte tijd wist ontwikkelen tot een vernieuwend en veelzijdig kunstenaar. De expositie wordt aangevuld met werk van Leo Gestel, Adriaan Lubbers, Harrie Kuyten en Louis Saalborn.

Publicatie

Van de hand van Harry Tijssen is bij Van Spijk Art Books een rijk geïllustreerde publicatie verschenen over de bijzondere modernist Djurre Duursma. Deze uitgave is in de museumwinkel te koop voor slechts € 12,50.
U kunt het bestellen met dit formulier.

Het Noord-Veluws Museum heeft een uitgebreide collectie met werken van verschillende kunstenaars. Op de bovenverdieping is de tentoonstelling ingericht met een selectie van de werken. Een deel van deze werken is nu ook online te zien. Klikt u op bovenstaande afbeelding, dan kunt vanuit huis de werken bekijken.

Kijkt u op een tablet? Klik dan op Enter Exhibition om de tentoonstellingsruimte binnen te gaan.

Kijkt u op een computer? Klik dan op Start Guided Tour of Enter Exhibition.

In de tentoonstellingsruimte treft u aanwijzingen in de Engelse taal om u zo goed mogelijk door de ruimte te leiden.

De noordelijke Veluwe wordt vanaf 1880 als toeristische bestemming ontdekt. De ongerepte natuur en de eenvoudige bewoners oefenen een grote aantrekkingskracht uit op stadsbewoners. Juist in een tijd van opkomende industrie en verstedelijking krijgen zij oog voor de schoonheid van de natuur.

In navolging van het beroemde kunstenaarsdorp Barbizon bij Parijs ontstaan in de loop van 19e eeuw overal in Europa kunstenaarskolonies. In Nederland trekken kunstenaars uit steden zoals Den Haag en Amsterdam er op uit. Door de uitvinding van de verftube kunnen zij hun landschappen ‘en plein air’ schilderen in plaats van in een atelier.

Ook in Nunspeet en Elspeet vormt zich vanaf 1890 een kunstenaarsgroep. Zo’n honderd beeldende kunstenaars hebben tussen 1890 en 1950 in deze regio gewoond en gewerkt. Bekende kunstschilders zijn onder meer Arthur Briët, Willy Martens, Edzard Koning, Jan van Vuuren, Ben Viegers, Jos Lussenburg, Jaap Hiddink en Chris ten Bruggen Kate.

Het werk van deze schilders vindt gretig aftrek bij particulieren in Nederland en zelfs in Engeland, Schotland, Canada en Amerika. In deze schilderijen herkent men het directe contact met de natuur en de romantische uitbeelding van het dagelijkse leven.